Veritabanı yönetim sistemleri, fiziksel hafızada bilgileri çeşitli özelliklere göre gruplandırıp şekillendirdikten sonra saklayan programdır. Kısaca VTYS diye adlandırılır. VTYS, saklanan bu veriyi, SQL komutları ile programcının istekleri çerçevesinde işler yeniden şekillendirir.
Veritabanı Yönetim Sisteminin bir ucunda, bilgisayar disklerinde saklanan düzenlenmiş veriler, diğer ucunda ise bir kullanıcı veya program vardır.
Bilgi ve veri kavramları birbiriyle karıştırılabilmektedir. Veri bilgiyi elde etmeye yönelik olan ve işlenmemiş ham bir malzeme, dağınık haldeki bir topluluktur. Bilgi ise verilerden anlamlı bir bütün teşkil edecek şekilde bir araya getirilmiş ve gelecekle ilgili olayları yada organizasyonları etkileyecek bir topluluktur. Bilgisayarda veri depolama işlemleri için çoğunlukla veritabanı yönetim sistemleri kullanılır.
N tane ayrı program tarafından ihtiyaç duyulan tüm veriler tek bir mantıksal dosya içerisine yerleştirilmiştir. Böylece klasik dosya sisteminden farklı olarak her uygulama programı için ayrı bir dosya tutulması yerine bir veri tabanı dosyası kullanılmaktadır.
Veritabanı ile ilgili bazı tanımlamalar aşağıda sıralanmıştır. Bunlar:
Veritabanı; birbirleriyle ilişkisi olan verilerin tutulduğu, kullanım amacına uygun olarak düzenlenmiş veriler topluluğunun mantıksal ve fiziksel olarak tanımlarının olduğu bilgi depolarıdır. Veritabanları gerçekte var olan ve birbirleriyle ilişkileri olan nesneleri ve ilişkilerini modeller.
Veritabanı sistemi; veritabanlarını kurmayı, oluşturmayı, tanımlamayı, işletmeyi ve kullanmayı sağlayan programlar topluluğudur. Veritabanı yönetim sistemi (VTYS) veya database management system (DBMS) ismi ile de kullanılabilir.
Veritabanı yönetim sistemi; yeni bir veritabanı oluşturmak, veritabanını düzenlemek, geliştirmek ve bakımını yaptırmak gibi çeşitli karmaşık işlemlerin gerçekleştirildiği birden fazla programdan oluşmuş bir yazılım sistemidir. Veritabanı yönetim sistemi, kullanıcı ile veritabanı arasında arabirim oluşturur ve veritabanına her türlü erişimi sağlar.
Veri tabanı yöneticisi (Database Administrator); Bir veri tabanı üzerinde her türlü yetkiye sahip olan kişidir. Veri tabanının tasarımı, üzerinde değişiklikler yapma, kullanıcılara izinler verme gibi fonksiyonlara sahiptir. Veri tabanı yöneticisi, gerçek bir kişi olabileceği gibi, bir gruba da yetki verilmiş olabilir.
Veritabanının tanımlanması; veritabanını oluşturan verilerin tip ve uzunluklarının belirlenmesidir.
Veritabanını oluşturulması; veri için yer belirlemesi ve saklama ortamına verilerin yüklenmesini ifade eder.
Veritabanı üzerinde işlem yapmak; belirli bir veri üzerinde sorgulama yapmak, meydana gelen değişiklikleri yansıtmak için veritabanının güncellenmesi ve rapor üretilmesi gibi işleri teslim eder.
Verinin bakım ve sürekliliği; veritabanına yeni kayıt eklemek, eskileri çağırmak ve gerekli düzenleme, düzeltme ve silme işlemlerini yapmak gibi işlemlerin gerçekleştirilmesini ifade eder. Veritabanı yönetim sistemi aynı zamanda verinin geri çağrılabilmesini de sağlar.
Veritabanını genişletme; kayıtlara yeni veri eklemek ve yeni kayıtlar oluşturmak gibi işlemleri ifade eder.
Veritabanı yönetim sistemi programları; fiziksel hafızaya ve veri tiplerini kullanıcılar adına şekillendirip denetleyen ve kullanıcılarına standart bir SQL ara yüzü sağlayarak onların dosya yapıları, veri yapısı, fiziksel hafıza gibi sorunlarla ilgilenmek yerine veri giriş – çıkışı için uygun ara yüzler geliştirmelerine olanak sağlayan yazılımlardır.
Veritabanı Nerelerde Kullanılır?
Veritabanı programlama ile birçok proje geliştirilebilir. Bir İngilizce-Türkçe sözlük bu yolla kolayca yazılabilir. Bir kütüphane takip otomasyonu, bir hastane otomasyonu, muhasebe programları ve daha birçok otomasyon programı temelde veritabanı projesidir.
Günlük hayatta veritabanı programlama telefon şirketleri tarafından yoğun olarak kullanılır. Konuşmaların süreleri ay boyunca veritabanlarında saklanır ve ay sonu geldiğinde istemci programlar tarafından her bir abonenin telefon faturası teker teker hesaplanır.
Veritabanı Yönetim Sistemlerinin Sınıflandırılması
Yapısal olarak bütün veri tabanları bir değildir. Veritabanları verileri saklama ve onlara erişme bakımından farklı tiplere ayrılır.
- Hiyerarşik Veritabanları
- Ağ Veritabanları
- İlişkisel Veritabanları
- Nesneye Yönelik Veritabanları
- Kullanıcı Sayısına Göre Veritabanı Yönetim Sistemleri
Hiyerarşik Veritabanları
Veritabanları için kullanılan ilk modeldir. Bu veritabanı tipi, ana bilgisayar ortamlarında çalışan yazılımlar tarafından kullanılmaktadır. IBM tarafından çıkarılan IMS bu türde en çok kullanılan yazılımdır. Hiyerarşik veritabanları uzun bir geçmişe sahip olmalarına rağmen, PC ortamına uyarlanmış olanı bulunmamaktadır. Hiyerarşik veritabanları, bilgileri bir ağaç (tree) yapısında saklarlar.
Kök (root) olarak bir kayıt ve bu köke bağlı dal (branch) kayıtlar hiyerarşik veritabanının yapısı aşağıdaki gibidir.
Ağ Veritabanları
Hiyerarşik veritabanlarının yetersiz kalmasından dolayı; 1960’ların sonunda toplanan Conference on Data System Languages (CODASYL) isimli bilimsel konferanstaki veritabanı çalışma grubu (Database Task Group – DBTG) bilim adamlarının ortak çalışması sonucu ortaya konulmuş bir veri tabanı türüdür.
Ağ veritabanları verileri, ağaçların daha da gelişmiş hali olan graflar ( ağacın kendisi de özel bir graftır) şeklinde saklarlar ve bu yapı en karışık yapılardan biridir. Aşagıdaki diyagramda da görüldüğü gibi her öğrenciden birden fazla öğretim elemanına, her öğretim elemanı birden fazla derse bağlı olabilir.
İlişkisel Veritabanları
1970’lein başında E.F.Codd tarafından geliştirilmiştir. Bu sistemde veriler tablo şeklinde saklanırlar. Bu veritabanı yönetim sisteminde; veri alışverişi için özel işlemler kullanılır. Bu işlemlerde tablolar operandlar olarak kullanılır. Tablolar arasındaki matematiksel bağıntılarla (ilişkilerle) temsil edilen ilişkiler belirtilir. Günümüzde hemen hemen tüm veri tabanı yönetim sistemleri ilişkisel veri modelini kullanırlar.
Bu model, matematikteki ilişki teorisine (“the relational theory”) dayanır. İlişkisel veri modelinde (Relational Data Model) veriler basit tablolar halinde tutulur. Tablolar, satır ve sütunlardan oluşur. Sütunlar bilgi alanlarını, satırlar ise bilgilerin içeriğini belirlerler.
Nesneye Yönelik Veritabanları
Günümüzde pek çok kelime işlemci ve hesap tablosu programlarında kullanmaya alışılan nesneler artık veritabanı yönetim sistemi yazılımlarında da kullanılmaktadır. Yüzde yüz nesneye yönelik bir yazılımın tamamen nesne temelli çalışması ve yazılımın mutlaka nesneye yönelik bir dilde yazılmış olması beklendiğinden; nesneye yönelik veritabanları gerçek anlamda bir nesneye yönelik yazılım değildirler. Nesneye yönelik veritabanı, C + + gibi nesneye dayalı bir dille (OOPL) yazılmış olan ve yine C + + gibi nesneye dayalı (OOPL) bir dille kullanılan veritabanı anlamına gelir.
Kullanıcı Sayısına Göre Veritabanı Yönetim Sistemleri
Tek kullanıcılı ve çok kullanıcılı olmak üzere ikiye ayrılır. Günümüzde PC tabanlı VTYS’ler de dâhil olmak üzere tek kullanıcılı veritabanı yönetim sistemi pek kalmamıştır. Çok kullanıcılı ise sınırsız kullanıcı veya belirtilen sayı kullanıcı olarak iki kategoride satılır ve kullanılırlar.
Veritabanı Sisteminin Yararları
- Verinin tekrarlanmasını önler.
Veritabanı sistemleri alt sistemler arasında ilişki kurulması ve birçok uygulamada verilerin aynı veritabanı içersinde ortak olarak tasarlanmasını öngörür.
- Verilerin tutarlı olmasını sağlar.
Veri bütünlüğü(data integrity), verinin doğruluğunu ve tutarlığını ifade etmektedir. Veri girişlerine kısıtlar konularak sadece istenilen aralıkta değer girişi sağlanabilir.
- Aynı andaki erişimlerde tutarsızlıkların ortaya çıkmasını önler.
Veritabanı uygulamalarında, veritabanı nesneleri başka uygulamalar ve farklı kullanıcılar tarafından paylaşılabilir.
- Verilerin güvenliğini sağlar.
Her kullanıcının erişeceği veriler ayrı ayrı tanımlanabilir. Yetkiler ve kısıtlamalar ile istenilen kullanıcı erişim ayarları gerçekleştirilir.
Veritabanları hakkında genel olarak bilgi sahibi olmuş bulunmaktayız.
Temel sql veri tiplerini öğrenmek için lütfen tıklayınız.
Temel sql server komutlarını öğrenmek için lütfen tıklayınız.
İyi çalışmalar. 🙂